بررسی نقش عوارض ژئومرفولوژی در تغذیه آبهای زیرزمینی دشت قوچان

دشت قوچان یکی از دشت های مهم خراسان رضوی است که در شمال شرق استان واقع شده است. این دشت بین ارتفاعات هزار مسجد از طرف شمال و آلاداغ از طرف جنوب احاطه شده است و طبق طبقه بندی دمارتن دارای آب و هوای نیمه خشک می باشد. این منطقه تحت تاثیر توده های مرطوب شمال غرب از پاییز تا اواسط بهار می باشد، طی دهه گذشته به علت تغییرات اقلیمی، کاهش ریزش های جوی و برداشت بیش از حد آب از طریق منابع آبهای زیرزمینی، این دشت در ردیف دشت های بحرانی استان قرار گرفته است. این پژوهش با بهره گیری از علم ژئومرفولوژی و با رویکرد برنامه ریزی، برای منطقه با بررسی عناصر و عوامل اقلیمی، لیتولوژی، هیدرولوژی، شرایط خاک و پوشش گیاهی جهت نگهداشت هرز آبها و آبهای سطحی و نفوذ آن در درون زمین و ایجاد شرایط برای تغذیه منابع آب زیرزمینی صورت گرفته است. روش کار در این پروژه به این طریق بوده است که اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد و مدارک علمی، اطلاعات آرشیو شده گروه های تحقیقاتی سازمان ها و ادارات متعدد جمع آوری و با مشاهدات میدانی کنترل شده است و سپس بر روی دادها پردازش صورت گرفته است و با استفاده از نرم افزارهای excel ، spss اطلاعات بدست آمده در نمودارها و جداول متعدد ارایه شده و با بکار گیری نرم افزارهایarcgis ،arcview نقشه های مورد نیاز تولید گردیده است و در نهایت با بهره گیری از تما م اطلاعات کسب شده نتایج استخراج و مورد تحلیل قرار گرفته است. در این مطالعات اشکال ناهمواریهای منطقه به همراه فرایندهای درونی و بیرونی زمین در منطقه شناسایی شده است که نشان می دهد که برخی از واحدها با سازندهای متشکل خود، نقش مثبتی در تغذیه منابع آب زیرزمینی دشت قوچان دارند. از سوی دیگر فرایندهای بیرونی با ایجاد لندفرم های خاص مانند دشت سر، رخساره های مخروطه افکنه و تراس ها در دشت می تواند با نگهداشت آب در درون خود و نفوذ دادن آن به آبخوان منطقه، در تغذیه منابع آب زیرزمینی دشت، نقش مهمی داشته باشند. یافته های حاصل از این تحقیق بیانگر این است که می توان از طریق علم ژئومرفولوژی و اجرای طرح هایی تغذیه مصنوعی نظیر پخش سیلاب و انتقال هرز آبها به چاهها و قنات های متروکه و انجام اقدامات آبخیز داری بر روی برخی از واحدهای ژئومرفولوژی، مانع از خروج و تبخیر آبهای سطحی شده زمینه تغذیه آبخوان منطقه را فراهم آوردو بدین طریق در کاهش بحران آبی منطقه اقدامات مناسبی را به مرحله گذاشت.